Hoa kim ngân hay kim ngân hoa, là hoa kim ngân phơi hay sấy khô.
Cành và lá kim ngân là cành và lá kim ngân phơi hay sấy khô
A- Mô tả cây:
Kim ngân là một loại dây leo, thân có thể vươn dài tới 10 mét hay hơn. Cành lúc còn non màu lục nhạt, có phủ lông mịn, khi cành già chuyển màu nâu đỏ nhạt, nhẵn. Lá mọc đối, đôi khi mọc vòng 3 lá một, hình trứng dài đầu hơi tù, phía cuống tròn, cuống ngắn 2-3mm, cả hai mặt đều phủ lông mịn. Vào tháng 5-8, hoa mọc từng đôi ở kẽ lá, mỗi kẽ lá mang một cuống 2 hoa, hai bên lá mọc đối mang 4 hoa lá bắc giống lá nhưng nhỏ hơn. Hoa hình ống xẻ hai môi, môi lớn lại xẻ thành 3 hay 4 thùy nhỏ, phiến của tràng dài gần bằng ống tràng, lúc đầu màu trắng, sau khi nở một thời gian chuyển sang màu vàng, cùng một lúc trên cây có hoa mới nở màu trắng như bạc, lại có hoa nở đã lâu màu vàng như vàng cho nên có tên gọi là kim ngân( kim là vàng, ngân là bạc). Cây kim ngân xanh tốt vào mùa đông nên còn gọi là cây nhẫn đông, nghĩa là chịu đựng mùa đông, 4 nhị thòi dài cao hơn tràng; vòi nhụy lại thòi cao hơn nhị, mùi thơm dễ chịu. Quả hình trứng dài chừng 5mm
B- Phân bố, thu hái và chế biến:
Kim ngân là một loại cây mọc hoang tại nhiều tỉnh vùng núi nước ta, nhiều nhất ở các tỉnh Cao Lạng, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh, Bắc Thái, Quảng Ninh, Vĩnh Phú. Nhiều nơi bắt đầu trông lấy hoa và cành làm thuốc. Do cây kim ngân xanh tốt quanh năm, đến tháng 4-5 lại cho hoa đẹp và thơm nên có thể trồng làm cảnh và lấy bóng mát. Ta có thể trồng bằng dâm cành, cắt những cành bánh tẻ dài 30-60cm, khoanh thành khoanh chôn xuống đất, để chừa đoạn sau cùng, vào thời kỳ đầu cần tưới đều. Có thể trồng quanh năm, nhưng tốt nhất vào các tháng 9-10 hoặc tháng 2-3. Sau một năm có thể thu hoạch, thu hoạch nhiều năm, càng lâu càng nhiều hoa. Nếu hái hoa, hái vào lúc hoa sắp nở, hay khi hoa mới nở, màu còn trắng, chưa chuyển vàng, có thể hái hoa riêng, cành lá riêng, nhưng cũng có thể hái hoa kèm theo một ít cành lá, về nhà mới phân riêng cành lá và hoa riêng. Hoa và cành lá phơi khô không cần chế biến gì thêm, bảo quản dễ vì không bị mối mọt
C- Công dụng và liều dùng:
Kim ngân là một vị thuốc kinh nghiệm trong nhân dân chữa mụn nhọt, rôm sảy, lên đậu, lên sởi, tả lỵ, giang mai. Một số nơi nhân dân pha nước uống như nước trà. Theo các tài liệu cổ kim ngân vị ngọt, tính hàn( lạnh), vào 4 kinh phế, vị, tâm, tỳ. Có năng lực thanh nhiệt giải độc, dùng chữa sốt, mụn nhọt, tả lỵ, giang mai. Uống lâu nhẹ người tăng tuổi thọ. Nhưng những người tỳ vị hư hàn không có nhiệt độc không nên dùng. Trên thực tế lâm sàng, kim ngân thường được dùng riêng hay phối hợp với nhiều vị thuốc khác chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, sốt rét, sốt nóng, tả lỵ kim ngân còn chữa viêm mũi dị ứng, thấp khớp và một số trường hợp dị ứng khác( Đỗ Tất Lợi và Nguyễn Năng An, 1966). Ngày dùng 4-6 g hoa hay 10-12g cành lá dưới dạng thuốc sắc, hay thuốc cao, hoặc rượu thuốc, Có thể dùng riêng vị kim ngân hay phối hợp với nhiều vị thuốc khác. Một số người uống kim ngân đi phân lỏng chỉ cần giảm liều xuống hoặc nghỉ uống là khỏi.
D- Đơn thuốc có kim ngân
• Thuốc K1 : (Đỗ Tất Lợi – 1960) chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, một số trường hợp dị ứng: kim ngân 6g( nếu là hoa) hoặc 12 g( nếu là cành lá); nước 100ml, sắc còn 10ml, thêm đường vào cho đủ ngọt( chừng 4g). đóng vào ống hàn kín miệng, hấp tiệt trùng để bảo quản, nếu dùng ngay thì không cần đóng ống, chỉ cần đun sôi và giữ sôi trong vòng 15 phút đến nửa giờ là dùng được người lớn 2-4 ống, trẻ em 1-2 ống
• Thuốc k2( Đỗ Tất Lợi – 1960). Là đơn thuốc trên, thêm 3g ké đầu ngựa. Cùng công dụng và liều dùng
• Thuốc chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, thông tiểu: hoa kim ngân 6g, cam thảo 3g, nước 200ml sắc còn 100ml chia 2 đến 3 lần uống trong ngày.
• Ngân kiều tán( bài thuốc kinh nghiệm từ thời cổ) thường dùng chữa mụn nhọt, sốt, cảm. Hoa kim ngân 40 g, liên kiều 40 g, kinh giới tuệ 16g, cát cánh 24 g, đạm đậu sị 20g, bạc hà 24 g, ngưu bàng tử 24g, đạm trúc diệp 16g tất cả sấy khô tán bột. Có thể làm thành viên. Ngày uống 1-2 lần, mỗi lần 12g bột